door: André Jol
Woningen en bedrijven moeten de komende jaren van het aardgas af. Dit kan door aansluiting op een collectief warmtenet of plaatsing van een individuele warmtepomp. Amersfoort heeft, net als alle andere gemeenten, in een Transitievisie warmte aangegeven welke wijken het eerst in aanmerking komen voor aansluiting op een warmtenet. In Amersfoort is het Warmtebedrijf Amersfoort (WBA) actief.
Een warmtenet omvat een centrale, waarin water wordt opgewarmd, door een, bij voorkeur duurzame, warmtebron. Het warme water wordt via een buizenstelsel naar bedrijven en woningen geleid. Daar zit een kleine warmtewisselaar die de warmte verdeelt voor verwarming en warm water. Het afgekoelde water loopt weer terug naar de centrale bron.
In Amersfoort gaat het onder meer om Schothorst-Zuid. In Februari 2024 werd bekend dat WBA hiervoor een warmtenet investeringssubsidie kan krijgen, mits voldoende bewoners voor aansluiting kiezen. Door deze subsidie is aanleg van het warmtenet in Schothorst-Zuid rendabel voor WBA en voor de bewoners worden de aansluitkosten lager, ca 3100 Euro (inclusief een ISDE-subsidie). Hierbij komen nog kosten voor inductie koken en een extra stopcontact en groep in de meterkast (ca 2000 Euro). Bewoners krijgen een aanbod van het warmtebedrijf en eind 2024 willen de gemeente en WBA een beeld hebben wat de bewoners willen. De beslissing is uiteindelijk aan de bewoners. Ook zullen verhuurders, met name woningbouwcorporaties, betrokken worden. Hierna zal de gemeente een uitvoeringsplan maken hoe de wijk aardgas vrij kan worden. Vrijwilligers van Bewonerscoöperatie WarmteStem zijn al lange tijd actief om hun buren en wijkgenoten te helpen om te verduurzamen en ze behartigen de belangen van bewoners bij de gemeente, verhuurders en het warmtebedrijf. Ze streven naar een betaalbaar, duurzaam en comfortabel alternatief voor aardgas, en waarbij klanten zeggenschap hebben in het warmtebedrijf.
WBA is al bezig met de aanleg van een warmtenet voor een aantal grote afnemers, namelijk bedrijven en andere instellingen. Eind 2022 kwam WBA met een aanbod om in twee buurten in de nabije omgeving van dit hoofdnet ook woningen aan te sluiten. Het betreft de Luiaard/Kattekampen en een deel van de Berg-Noord. Het gaat hier om jaren-30 woningen, vergelijkbaar met vele woningen in Amersfoort-Zuid (Berg-, Leusder- en Vermeerkwartier en het Bosgebied). Er zijn vele voorlichtingsbijeenkomsten en gesprekken geweest tussen bewoners, deels ondersteund door de gemeente, en WBA over een groot aantal aspecten: waarom aansluiten; de voor- en nadelen; duurzaamheid; leveringszekerheid en vertrouwen in WBA; kosten en subsidies; veranderingen in de woning; rol van de gemeente. WBA eiste dat voor 15 Jan 2024 minstens 70% van bewoners een overeenkomst zouden aangaan. Uiteindelijk is dit percentage in beide wijken niet gehaald. De aanleg van het warmtenet in de buurten de Luiaard en Kattekampen gaat daarom voorlopig niet door. De bewoners willen echter verder samen met de gemeente en WBA op zoek gaan naar een goede oplossing. Er wordt een Gebruikerscollectief Warmte opgericht, dat de belangen van gebruikers vertegenwoordigt. Speciale aandachtspunten zijn duurzame bronnen, betaalbare warmte, passende aansluitingen en leveringszekerheid. Het is een vaste gesprekspartner van WBA en de gemeente Amersfoort. In eerste instantie bestrijkt het collectief de wijken Luiaard/Kattekampen en een deel van de Berg-Noord maar op termijn wil het Gebruikerscollectief dit doen voor de hele stad Amersfoort.
Redenen om aan te sluiten op het warmtenet zijn o.a. het gezamenlijk van het aardgas afgaan op een duurzame manier; onzekerheid over de toekomstige betaalbaarheid van aardgas; geen onderhoud en vervanging nodig zoals bij een cv-ketel of individuele warmtepomp; verhoging van de waarde van de woning; mogelijk lagere jaarlijkse kosten dan met een hybride of all-electric warmtepomp. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) houdt de tarieven van warmteleveranciers scherp in de gaten en eist transparantie hierover naar hun klanten. De eenmalige aansluitkosten voor de Luiaard/Kattekampen en de Berg-Noord waren geraamd op ca 5500 Euro, met inbegrip van een ISDE subsidie, maar exclusief bijkomende kosten voor inductie koken. Dit is hoger dan voor Schothorst-Zuid omdat er voor deze wijken geen extra investeringssubsidie was.
Daarnaast zijn er weinig aanpassingen nodig in huis. Doordat WBA warm water aanlevert van 70 ⁰C kan dit in iedere woning worden gebruikt, ook indien deze nog niet goed is geïsoleerd. Wel is het altijd verstandig, zeker in oudere woningen, zo goed mogelijk te isoleren (vloer, muur, dak, ramen) waardoor het warmteverbruik daalt ongeacht welke warmtebron men gebruikt.
Het alternatief is een hybride of de duurdere all-electric warmtepomp. Voordeel van een all-electric warmtepomp is onder meer dat men dan niet meer afhankelijk is van een aardgas leverancier. Maar het is de vraag of het elektriciteitsnetwerk wel toereikend is indien iedereen een warmtepomp gaat aanschaffen.
WBA gebruikt als warmtebron momenteel gecertificeerde biomassa, maar wil dit op korte termijn verminderen, vooral door gebruik van restwarmte van de rioolwaterzuivering in Amersfoort (vanaf 2025) en geothermie (vanaf 2028), warmte gewonnen op grote diepte uit de bodem.
Veel bewoners hadden vragen over hoe groot het risico is om aan te sluiten bij WBA, immers een commercieel bedrijf met een monopolie positie. Om misbruik van deze monopolie positie te voorkomen en leveringszekerheid te garanderen, heeft de overheid spelregels gemaakt en vastgelegd in de Warmtewet. De ACM is toezichthouder op de naleving van de wet. De nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening – waarvan de inwerkingtreding begin 2025 voorzien is – gaat ook de marktordening en de duurzaamheid van warmtenetten reguleren. Warmtebedrijven zouden voor 51% in publieke handen moeten komen. De nieuwe wet moet nog door het parlement worden behandeld.
Belangrijk is tenslotte dat de gemeente Amersfoort onderzoek gaat doen naar de deelname in een publiek warmtebedrijf. Mogelijke deelname in het WBA maakt onderdeel uit van het onderzoek. De gemeente hoopt vóór de zomer van 2024 een besluit te nemen over haar rol.